Bước vào nhà tù Quảng Đông
Dạy
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Đầu tiên. Phan Bội Châu (1867-1940) thuở nhỏ tên là Phan Văn San, tên thật là Sào Nam, quê làng Đan Nhiệm (có tài liệu ghi là Đan Nhiệm), nay là xã Nam Hoa, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An. Năm 33 tuổi Phan Bội Châu đỗ Giải nguyên. Người là nhà yêu nước, nhà cách mạng vĩ đại nhất của dân tộc ta trong 25 năm đầu thế kỷ XX, đã bôn ba đến Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan để mưu sự nghiệp cứu nước.
Phan Bội Châu còn là một nhà văn, nhà thơ lớn, có một sự nghiệp khá đồ sộ. Các tác phẩm của ông thuộc nhiều thể loại, đều thể hiện lòng yêu nước, thương dân thiết tha, khát vọng độc lập, tự do và ý chí chiến đấu ngoan cường, kiên cường: Huyết Thư hải ngoại (thơ chữ Hán), Sao Ham tập thi (thơ chữ Hán và chữ Nôm), Lịch sử Trùng Quang (tiểu thuyết Trung Quốc), văn học Phan Châu Trinh (chữ Nôm), niên biểu Phan Bội Châu (kỷ vật bằng chữ Hán),…
2. Với giọng điệu hào hùng, bài thơ thể hiện phong thái ung dung, khí phách bất khuất vượt lên hoàn cảnh ngục tù của nhà chí sĩ cách mạng.
II. HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Đầu tiên. Hai câu đầu thể hiện khí phách dũng cảm, bất khuất của tác giả khi lâm vào cảnh ngục tù.
Một) Vẫn thiên tài, vẫn sành điệu
– Tự khẳng định tài năng, bản lĩnh phi thường (yêu nước).
– Tự nhận thức về nhân cách, cách cư xử đàng hoàng, ga lăng (sưng lên).
– Từ vẫn được lặp lại hai lần nhấn mạnh, tăng thêm vẻ cương quyết, vững vàng đến bất chấp. Nghĩa Vẫn còn Điều này có liên quan đến câu sau đây.
b) Nếu bạn chạy mệt mỏi, đi tù
– Người đàn ông rơi vào cảnh tù tội nhưng vẫn bình thản và kiêu hãnh như thể chủ động dừng xe nghỉ chân bên vệ đường (Chạy mỏi chân…). Một thái độ khinh thường nhà tù, không nản lòng trước nguy hiểm.
– Câu 1 và câu 2 thể hiện khí phách anh hùng của con người trước gian nguy. Tinh thần này đã được thể hiện trong văn học truyền thống (thơ bày tỏ nỗi cô đơn).
2. Ở câu 3-4, tác giả trải lòng về cuộc đời hoạt động cách mạng đầy sóng gió của mình với giọng văn sâu lắng.
Một) Nhìn thẳng vào tình trạng khó khăn của tôi (khách vô gia cư, người có tội) để bền bỉ, vững vàng hơn trên con đường gian nan còn dài.
b) Giọng thơ trầm ấm, thoáng chút buồn mà không đáng thương; mang sắc thái than hồng nhưng vẫn toát lên khí chất uy nghiêm:
– Từ bốn biển năm châu gợi cái vĩ đại, rộng dài, nâng tầm nỗi buồn, xóa nhòa ảo ảnh.
– Các cặp câu đối này (theo quy cách của Thất ngôn bát cú Đường luật) gợi lên sự trùng điệp của sóng gió gian khổ, đồng thời tạo nên âm điệu vững chãi, hài hòa.
3. Một cách tu từ, ở cặp câu 5-6, hình tượng người anh hùng sáng lên vẻ đẹp lãng mạn với giọng điệu khác thường:
Một) Dù trong hoàn cảnh nào vẫn kiên trì theo đuổi sự nghiệp cứu nước, cứu đời (Vỗ tay thật chặt với đối tác kinh tế của bạn); Vẫn cười ngạo nghễ phá tan hận thù đang kìm nén (Há miệng cười cho bõ ghét).
b) Cách nói quá nhiều (Vỗ tay thật chặt…, Há miệng cười…) tôn vinh tầm vóc anh hùng đến mức siêu phàm, phi thường; hòa với âm hưởng hào sảng chung của cả bài thơ.
c) Cặp câu này cũng tuân theo luật đối, cùng với cặp câu trước giữ nhịp điệu của cả bài.
4. Tất cả những điều trên được khẳng định lại một cách tự tin trong hai câu kết, thể hiện sự kết tinh cao độ cảm xúc lãng mạn hào hùng của tác giả.
II. HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Bước vào nhà tù Quảng Đông là thể thơ bảy chữ tám câu theo luật Đường: 8 câu, mỗi câu 7 chữ, gieo vần ở cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8.
Mai Thư
