Sông Cà Mau
Dạy
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Đầu tiên. Văn Đoàn Giỏi – nhất là những trang viết cho thiếu nhi giàu sức hấp dẫn bởi sự hồn nhiên, trong sáng, tài hoa và hơi thở của đất phương Nam; gây ấn tượng sâu sắc khi chỉ đọc qua một lần.
2. Sông nước Cà Mau là đoạn trích trong chương XVIII truyện Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi. Đoạn trích đi từ những cảm nhận chung đến miêu tả cụ thể, mang đến cho người đọc những cảm nhận riêng về cuộc sống Nam Bộ qua sự tái hiện thiên nhiên và sinh hoạt vùng sông nước Năm Căn. .
II. HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Đầu tiên. Bài văn tả sông nước vùng Cà Mau nơi cực Nam của Tổ quốc.
Trình tự miêu tả thể hiện trong bài là: bắt đầu từ ấn tượng chung, qua sự quan sát thiên nhiên Cà Mau – tác giả đi đến đặc điểm kênh rạch, sông ngòi và nét độc đáo của cảnh chợ Năm Căn. gặp nhau trên mặt nước.
Theo trình tự miêu tả trên, có thể thấy kết cấu của bài văn gồm 3 đoạn:
– Đoạn 1 (từ đầu đến) lặng lẽ một màu xanh đơn điệu): Cảm nhận chung về thiên nhiên Cà Mau.
– Đoạn 2 (tiếp theo.) làn khói sóng hàn mai): Quy cách kênh, rạch Cà Mau và sông lớn Năm Căn.
– Đoạn 3 (còn lại): Tả cảnh chợ Năm Căn.
Đọc văn bản, ta có thể hình dung ra vị trí của người tả ngôi thứ nhất “tôi” (ngồi trên thuyền) – người chứng kiến và cảm nhận cảnh sông nước Cà Mau. Vị trí đó rất thuận lợi cho việc quan sát và miêu tả vì những hình ảnh và suy nghĩ được thể hiện trực tiếp bằng con mắt của “người trong cuộc”. Với vị trí quan sát của những người trên thuyền, những hình ảnh miêu tả hiện lên trong đoạn văn như một thước phim sống động: đầy màu sắc, đan xen và giàu cảm xúc.
2. Trong đoạn văn (từ đầu đến lặng lẽ một màu xanh đơn điệu) tác giả đã miêu tả bao quát ấn tượng ban đầu về vùng sông nước Cà Mau. Ấn tượng đó thật choáng ngợp (diễn đạt bằng những từ ngữ phóng đại: dòng kênh ngày càng đông đúc, trên thì…, dưới thì…, xung quanh… thôi…). Ấn tượng ấy được cảm nhận qua thị giác, thính giác và vị giác – đặc biệt là cảm giác đơn điệu của màu xanh và… tiếng rì rầm bất tận… của rừng cây, của sóng biển. Ấn tượng ấy được thể hiện qua những câu văn dài ngắn xen kẽ, biến đổi linh hoạt: vừa tả, vừa kể, tạo nên mạch trữ tình hấp dẫn.
3. Qua đoạn văn tác giả nói về cách đặt tên cho các vùng đất, kênh rạch vùng Cà Mau cho thấy các địa danh ở đây được đặt tên rất giản dị, gần gũi với thiên nhiên. Cách đặt tên như vậy cũng thể hiện nét đặc trưng của thiên nhiên vùng Cà Mau.
4. Trong đoạn văn từ Con thuyền chúng tôi chèo qua… đến sương mù và sóng khói vào buổi sáng:
Một) Những chi tiết thể hiện sự bao la, hùng vĩ của dòng sông và rừng ngập mặn:
– Nước đổ ra biển ngày đêm như thác
– Sông rộng hơn nghìn mét
– Cá nước bơi từng đàn đen kịt, mình trần nhấp nhô như người bơi ếch giữa làn sóng trắng xóa.
b) Trong câu “Thuyền ta thoát qua rạch Bố Mát, đổ ra sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn”. Có các động từ: thoát ra, đổ ra, đi xuống chỉ hoạt động giống nhau của con thuyền.
Nếu thay đổi trình tự các động từ này trong câu sẽ không thể hiện được các trạng thái hoạt động hết sức phong phú của con thuyền trong các tình huống khác nhau.
Ở câu này, tác giả dùng từ rất chính xác và tinh tế vì:
– thoát qua: thể hiện sự khó khăn mà con thuyền vừa phải vượt qua;
– túp lều: chỉ trạng thái thuyền từ sông nhỏ sang sông lớn;
– quay lại: diễn tả trạng thái nhẹ nhàng của con thuyền xuôi theo dòng nước.
c) Những từ miêu tả màu sắc của rừng ngập mặn: xanh lá cây, xanh rêu, xanh chai. Qua những từ ngữ đó ta thấy được khả năng quan sát và phân biệt màu sắc rất tinh tế của tác giả, đồng thời thấy được sự phát triển mạnh mẽ không ngừng của các loài cây ngập mặn.
5. Trong bài, cảnh chợ nhộn nhịp, sầm uất, trù phú và độc đáo của vùng đất Cà Mau được thể hiện qua những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của cảnh chợ Năm Căn:
– Nhộn nhịp, sầm uất, phong phú : chòi lá thô sơ, nhà gạch hai chái, gỗ chất đống cao như núi, cột đáy, ghe câu, ghe lưới, bến đò tấp nập, lò than đước, nhà bè Đêm đêm, quan họ sáng rực ánh đèn…
– Nét độc đáo của chợ Năm Căn : chợ nằm ngay trên sông, chỉ cần cặp thuyền cập bến là có thể mua bán các loại hàng tiêu dùng, ẩm thực. Đây cũng là nơi tập trung đông đúc của những người bán vải, bán rượu đến từ nhiều vùng miền, với nhiều giọng nói, trang phục khác nhau…
6. Qua cách miêu tả từ xa đến gần, từ khái quát đến cụ thể, từ miêu tả đến liên tưởng… cùng với cách sử dụng từ ngữ gợi cảm tinh tế của tác giả, có thể cảm nhận được vẻ đẹp trù phú của miền sông Cả. Nhanh chóng. Là nơi có khung cảnh thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ – nơi có sông nước bao la, rừng ngập mặn bạt ngàn; Đồng thời cũng là nơi có khung cảnh chợ Năm Căn độc đáo, nhộn nhịp và đông đúc.
III. HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Đầu tiên. Tập viết đoạn văn bày tỏ cảm nghĩ về vùng đất Cà Mau qua bài Sông Cà Mau.
Trong đoạn văn, các điểm sau đây cần được đề cập:
– Nét đặc sắc về cảnh quan thiên nhiên, sông nước Cà Mau: bao la, hùng vĩ…
– Khung cảnh chợ Năm Căn trù phú, sầm uất, độc đáo.
– Giọng nói lôi cuốn, hấp dẫn; Những dòng miêu tả vừa khái quát vừa tỉ mỉ đến từng chi tiết khiến ấn tượng của người đọc về bức tranh sông nước Cà Mau rất sâu sắc.
2. Khi đặt tên cho các con sông ở quê em, cần nêu được một số đặc điểm chung và riêng của các con sông đó (ví dụ: hình dáng, màu nước, tốc độ dòng chảy, giá trị kinh tế, giá trị quang cảnh sông ngòi ở các thời điểm, VV).
Mai Thư
