Soạn bài: Kiểm tra phần Tiếng Việt
Dạy
bài tập 1
Đầu câu là “đôi mắt của tôi”.
Viết lại thành câu không có giới từ: Nhìn vào mắt tôi, các tài xế nhận xét: “Mày có cái nhìn xa xăm quá!”.
Bài tập 2
Thành phần biệt lập trong câu:
Một) Thật sự (TPTT dùng để thể hiện thái độ khẳng định của người nói).
b) (Cũng) có thể (TPTT dùng để thể hiện khả năng phán đoán tốt).
bài tập 3
– Phép lặp: từ ba, như liên kết câu này với câu “Ba không giống hình…”; già, ba con Liên kết câu này với câu “Tại sao không giống nhau…”.
– Chính tả: Vì thế (thay vì Mặt của cha tôi không có vết sẹo như vậy trên mặt.)
– Nối: Vì thế Nối câu này với hai câu trước nó.
bài tập 4
– Lặp lại: lặp lại từ họa sĩ.
– Substitute: từ thay cho Sa Pa.
bài tập 5
Học sinh chỉ ra sự liên kết trong bài viết của mình. Chú ý:
Liên kết nội dung bao gồm:
– Liên kết chủ đề (topic): các câu trong đoạn phải trỏ đến chủ đề của đoạn, các đoạn trong bài phải trỏ đến chủ đề của bài viết.
– Tính liên kết logic: các câu trong đoạn, các đoạn trong bài phải được sắp xếp theo trình tự logic.
– Phép nối hình thức: thể hiện ở các phép nối (nối, lặp, thế,…).
Ví dụ về phân tích liên kết trong một bài văn học:
(Đầu tiên) Giả sử hôm ấy Ngô Tất Tố kết thúc công việc trong sáng hơn, chẳng hạn để chị Dậu gặp cách mạng, chị được giác ngộ và trưởng thành, hay để chị Dậu gặp cách mạng. Chị Dậu gặp may mắn hơn trong một hoàn cảnh nào đó để có thể cứu chồng chuộc con, thoát khỏi kiếp tối tăm “tắt đèn tắt lửa”, mọi chuyện sẽ ra sao? (2) Nếu vậy, có lẽ cuốn tiểu thuyết Tắt đèn không còn ai nhớ nữa. (3) Nhưng Ngô Tất Tố đã chọn một cái kết như lẽ phải. (4) Một mặt, Người không thể không tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc hiện thực để tăng tính phê phán, tố cáo; mặt khác và quan trọng hơn, cách kết thúc như vậy đã tạo được hiệu ứng thẩm mĩ nơi người đọc. (5) Khép lại trang sách, trăm ngàn câu hỏi hiện ra làm day dứt người đọc: (6) Gà trống sẽ đi về đâu? (7) Điều gì sẽ xảy ra với chồng con bạn? (số 8) Những cạm bẫy nào đang chờ đợi bạn? (9) Thế lực nào tiếp tục săn lùng người phụ nữ đáng thương này?… (mười) Một cái kết như vậy đã tạo nên sức ám ảnh và lay động tâm hồn người đọc, buộc họ phải suy nghĩ và trăn trở không ngừng về số phận của một con người.
(Dựa theo Đỗ Ngọc Thống, Về phần cuối của “Tắt đèn”)
Liên kết chủ đề: Các câu đều nói về ý nghĩa của phần kết Tắt đèn.
liên kết logic: “Giả sử… kết thúc… theo một cách tươi sáng hơn” —> không ai nhớ; Đến cuối đời, chị Dậu vẫn “mù” —> day dứt không nguôi.
liên kết biểu mẫu (thể hiện bằng các liên kết)
Câu (2) nối với câu 1 bằng phép thế (như là), lặp đi lặp lại (Tắt đèn). Câu (3) nối với câu (2) bằng phép nối (Nhưng), với câu (1) bằng cách lặp lại (kết thúc). Câu (4) nối với các câu trên bằng phép lặp (kết thúc), phép thuật (như là). Câu (5) nối với câu (4) bằng từ đồng nghĩa (kết thúc – đóng sách) và hiệp hội (hiệu quả thẩm mĩ – day dứt lòng người đọc),…
bài tập 6
Câu có hàm ý:
– Lớp hàm ý thứ nhất: Nếu mặc quan thượng phẩm thì lúc nào cũng phải cúi đầu, vạt áo trước phải cắt ngắn đi vài phân; còn nếu mặc để tiếp người da đen thì đầu luôn đội ngang nên vạt sau phải may ngắn lại.
– Lớp hàm ý thứ hai: Trước bề trên luôn sợ hãi, xu nịnh; với dân đen, lúc nào ông cũng hách dịch, uy nghiêm.
Quân hiểu hàm ý đầu tiên. Điều đó được khẳng định qua chi tiết ở cuối truyện:
Quân suy nghĩ hồi lâu rồi nói:
– Vậy anh có thể may cho em cả hai loại quần áo.
Tầng hàm ý thứ hai có lẽ quan không hiểu (hoặc giả vờ không hiểu), vì nếu hiểu sẽ phạt anh thợ may.
