So sánh (tiếp theo)
Dạy
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Bài viết này tiếp tục giúp các em tìm hiểu thêm về so sánh địa phương và sửa lỗi chính tả. Do đó, trong bài học này, bạn cần biết các chủ đề sau:
– Các kiểu so sánh
Biết tác dụng chính của phép so sánh
– Đã sửa các lỗi chính tả địa phương phổ biến.
1. Các kiểu so sánh
Có hai kiểu so sánh: So sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng (còn gọi là so sánh). so sánh nhiều hay ít). Việc phân loại như vậy chủ yếu dựa trên sự xuất hiện của các thuật ngữ so sánh được sử dụng. Nếu so sánh có chứa các từ: giống như, giống như, giống như, là, giống như,… thì đó là một sự so sánh bình đẳng. Và khi so sánh có chứa các từ như: không bằng, không bằng, không bằng, không bằng, hơn, kém,… thì đó là một sự so sánh không cân sức. Ví dụ:
– So sánh ngang bằng:
Người yêu của cha giống núi thái sơn
nghĩa mẹ giống nước trong nguồn chảy ra.
(Dân gian)
Sân nhà em sáng quá
Nhờ ánh trăng sáng
Trăng tròn giống cái đĩa
Nổi mà không rơi.
Những ngày trăng khuyết
Nhìn như nhau thuyền trôi.
tôi đi theo mặt trăng
Giống muốn chơi cùng nhau.
(Tiếng Việt 1, 1995)
– So sánh không bằng:
Đèn chiếu tắt đèn hơn mặt trăng
Ngọn đèn trước gió có còn không hỡi ngọn đèn?
Mặt trăng khoe mặt trăng hơn đèn
Tại sao mặt trăng phải đi qua những đám mây?
(Dân gian)
– So sánh có ngang bằng hay không thì giữa các sự vật, hiện tượng, tính chất… được đem ra so sánh, đối chiếu với nhau ở mặt A và mặt B thường cần có sự tương đồng nhất định.
Qua các ví dụ trên, ta thấy:
+ Công cha – núi Thái Sơn, nghĩa mẹ – nước trong nguồn chảy ra: tính chất tương tự, vô hạn;
+ trăng tròn – đĩa ; trăng lưỡi liềm – thuyền: giống nhau về ngoại hình;
+ đèn – trăng: giống nhau về ánh sáng phát ra.
Phát hiện những điểm giống nhau giữa các đối tượng và so sánh, người viết và người nói sẽ tạo nên những liên tưởng bất ngờ, thú vị nơi người đọc, người nghe.
2. Tác dụng chính của phép so sánh
– Trong văn miêu tả, phép so sánh giúp cho việc miêu tả sự vật, sự việc trở nên sinh động, gợi tả. Ví dụ:
Dọc theo sườn núi, những cây lớn mọc giữa những con chim ác là xa giống Các cụ già vẫy tay gọi con cháu tiến lên.
(Võ Quảng)
[…] Tiếng thác nghe như lời than thở, rồi lại như thể cầu xin, sau đó một lần nữa như thể giọng khiêu khích, giễu cợt. Rồi nó gầm lên giống tiếng trâu ngàn mộng đang hòa lẫn giữa rừng trúc, rừng trúc bốc cháy phá rừng lửa, rừng cháy gầm đàn trâu đốt. […].
(Nguyễn Tuân)
Ở các thể loại văn học khác, so sánh có tác dụng bộc lộ tư tưởng, tình cảm sâu sắc, giúp cho việc nhận thức được dễ dàng, cụ thể hơn. Ví dụ:
Trong Nhật ký trong tù có những nét vẽ còn sơ sài nhưng chân thật và đậm nét, càng xem càng thấy thú vị. giống Một bức tranh mực cổ điển. Có những cảnh sống động tuyệt đẹp giống Thảm thêu bằng chỉ vàng. Cũng có bài khiến người đọc liên tưởng đến những bức tranh sơn mài sâu lắng, rộn ràng.
(Theo Đặng Thai Mai)
Cầu Long Biên giống một nhân chứng sống, đau thương và anh hùng của thủ đô Hà Nội.
(Thúy Lan)
Mái tóc là góc con người. Cầm trên tay cuộn dây bện, em có cảm giác giống gần đồng bào miền Nam thân yêu. mái tóc này gì nữa? thịt, máu, xương, tim, óc. mái tóc này gì nữa? mẹ, cha, anh, chị. mái tóc này gì nữa? rừng dừa, lũy tre, đồng lúa, bãi biển; gì nữa? sông Trà Khúc, sông Thu Bồn. núi rừng Ba Tơ, An Khê, Công Tum, Đắk Lắk. Mái tóc này gợi bao niềm thương nhớ, đồng thời cũng gợi bao nỗi uất ức, thù hận.
(Anh Đức – Mang theo Đinh Trọng Lạc, 99 biện pháp tu từ tiếng Việt)
II. HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Đầu tiên. Bài tập này yêu cầu bạn phải
– Tìm phép so sánh trong các khổ thơ.
– Xác định kiểu so sánh được sử dụng: bằng hay không.
– Nêu tác dụng gợi hình và gợi cảm của phép đối (trong 3 phép so sánh được sử dụng trong bài tập).
Nếu trong khổ thơ, bạn thấy:
– Dùng một trong các phép so sánh: như, như, là, bằng, không giống như…,
– có hai sự vật, hiện tượng… được so sánh, có thể kết luận khổ thơ có sử dụng phép so sánh.
Khi đã xác định được phép so sánh, hãy dựa vào các từ so sánh thường dùng trong ngôn ngữ (như, là, như…) hoặc không bằng (hơn,. ít hơn, tốt hơn...), bạn có thể xác định đúng kiểu so sánh được sử dụng.
Để phân tích tác dụng của phép so sánh, học sinh cần dựa vào nội dung của khổ thơ.
Các phép so sánh được sử dụng trong khổ thơ như sau:
Một) Câu (a)
Tâm hồn tôi là một chiều hè
Kiểu so sánh: bằng nhau.
Tác dụng: giúp trừu tượng (linh hồn) được nhận thức cụ thể và rõ ràng (trưa hè).
b) Câu (b)
Ta trăm núi nghìn khe/ Không công bằng tất cả nỗi đau đều tê liệt
Tôi đi chinh chiến mười năm / Không công bằng sáu mươi năm làm việc chăm chỉ.
Loại so sánh: không bằng
Tác dụng: khẳng định công lao to lớn của mẹ và lòng biết ơn vô hạn của anh bộ đội cụ Hồ đối với người đã nuôi nấng, dạy dỗ mình.
c) Câu (c)
Thành viên nhóm ước mơ / Giống nằm trong một giấc mơ
Bóng Bác Hồ cao vời vợi/ ấm hơn ngọn lửa hồng.
Loại so sánh: bằng nhau (giống) – không công bằng (hơn)
Tác dụng: Vừa cụ thể hóa, vừa nhấn mạnh tình cảm kính yêu vô bờ bến của người lính đối với Bác Hồ, vị lãnh tụ của dân tộc.
2. Dựa vào đặc điểm cấu tạo cũng như các kiểu so sánh được nêu trong bài học, các em sẽ tìm được các phép so sánh được sử dụng trong bài Thác nước.
– Thuyền rẽ sóng lướt bon bon giống Nhớ núi rừng, phải lướt nhanh cho kịp.
– Núi cao giống đột ngột xuất hiện trước mặt tôi.
– Động tác thả sào, rút sào rõ ràng, nhanh nhẹn giống cắt.
– Bác Hương Thu giống một pho tượng đồng, cơ bắp vạm vỡ, hàm răng nghiến chặt, quai hàm xòe ra, đôi mắt rực lửa dán chặt vào cây sào như một hiệp sĩ của Trường Sơn hùng vĩ.
– Dượng Hương Thư đang vượt thác khác biệt Chú của Hương Thư ở nhà, ăn nói nhẹ nhàng, tính tình hiền lành, ai gọi là vâng, vâng.
– Ven sườn núi, những cây to mọc giữa những bụi chích chòe nhìn xa xăm giống Các cụ già vẫy tay gọi con cháu tiến lên.
3. Bài tập này có hai yêu cầu:
– Cần viết đoạn văn (3-5 câu) tả cảnh dượng Hương Thư đưa thuyền vượt thác (dựa vào bài viết) thác nước đã học).
– Đoạn văn phải sử dụng cả hai kiểu so sánh ngang bằng (thích thích thích…) và không bằng (nhiều hơn, nhiều hơn...) đã học.
Văn bản tham khảo:
Dương Hương Thư bắt đầu vượt thác. Nước bắn từ trên cao xuống giữa hai vách đá dựng đứng giống muốn đắm thuyền. Bác bình tĩnh lại, ôm đầu sào. Cây sào cong đẩy thuyền tiến lên. Bạn trông rất anh hùng ngay bây giờ nhiều hơn thế một chiến binh rừng rậm.
Mai Thư
