Sọ Dừa (truyện cổ tích)
Dạy
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Đầu tiên. Truyện cổ tích là thể loại truyện dân gian, thường có yếu tố thần thoại, thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về cái thiện chiến thắng cái ác, cái thiện chiến thắng cái ác, cái công lý vượt qua bất công. … Truyện cổ tích thường kể về cuộc đời của một số kiểu nhân vật: nhân vật bất hạnh (cô nhi, con ghẻ, em út, người có hình dạng xấu xí,…); nhân vật anh hùng, nhân vật có tài lạ; nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch, nhân vật động vật (một loài động vật biết nói, hành động và cư xử như con người),…
Truyện cổ tích được chia thành ba loại:
– Truyện cổ tích về loài vật có con vật là nhân vật chính, nhằm giải thích đặc điểm hay thói quen, quan hệ của loài vật…, từ đó đúc kết những kinh nghiệm về thế giới loài vật và những vấn đề đạo đức, kinh nghiệm của con người.
– Truyện cổ tích thần kì có nhiều yếu tố kì ảo, thần kì kể về người em út, người xấu xí, người mồ côi, người dũng cảm, người có tài năng kì lạ,…
– Truyện cổ tích sinh động kể về trí thông minh sắc sảo và tính tùy hứng của các nhân vật gắn liền với cuộc sống hiện thực, ít hoặc không có yếu tố thần kì.
2. Dừa thuộc thể loại truyện người cải trang xấu xí – một trong những thể loại truyện phổ biến ở Việt Nam, Đông Nam Á và một số nước trên thế giới. Nhân vật của loại truyện này có ngoại hình xấu xí, dị dạng, thường mang hình dáng của một con vật, bị mọi người khinh thường… nhưng lại có biệt tài rồi cởi bỏ cải trang, cưới một mỹ nữ, sống một cuộc đời hạnh phúc. Vì vậy, có thể nói: Loại truyện về người đàn ông xấu xí giàu tinh thần dân chủ, nhân văn của người xưa.
II – HƯỚNG DẪN ĐỌC – VĂN BẢN HLUU
Đầu tiên. Sự ra đời của Sọ Dừa có những nét khác thường:
– Thai kỳ bất thường của mẹ: uống nước mưa từ sọ dừa bên gốc cây to.
– Hình dáng khi sinh ra không bình thường: cụt chân, cụt tay, tròn như quả dừa.
– Mặc dù có hình dạng khác thường nhưng Sọ Dừa có thể nói chuyện như con người. Lớn lên “vẫn như hồi nhỏ, chỉ biết lăn lộn trong nhà, chẳng làm được việc gì”.
Nói về sự ra đời của Sọ Dừa, người ta tỏ ra thương cảm cho nhân vật có số phận thấp hèn trong xã hội cũ – tức là một nhân vật đội lốt xấu xí. Chính sự ra đời bất thường này đã bao hàm khả năng mở ra những tình huống bất thường cho sự phát triển của cốt truyện.
2. Những chi tiết thể hiện tài năng của Sọ Dừa:
– chăn bò rất giỏi;
– thổi sáo rất giỏi;
– tự tin (chăn bò, giục mẹ đi hỏi nhà phú hộ về làm vợ và lo sính lễ theo điều kiện phú ông đặt ra);
– thông minh (đỗ trạng nguyên);
– có khả năng tiên đoán tương lai chính xác (khi đi sứ đưa cho vợ một viên đá lửa, một con dao và hai quả trứng, dặn vợ luôn giữ trong người).
Hình dáng bên ngoài dị dạng (tròn như quả dừa) của nhân vật đối lập với những phẩm chất bên trong (thông minh, tài giỏi). Sự đối lập này khẳng định giá trị bản chất và chân chính của con người, đồng thời thể hiện ước mơ mãnh liệt về một sự đổi đời của người xưa.
3. Em út bằng lòng lấy Sọ Dừa vì:
– Em út nhận ra bản chất, vẻ đẹp bên trong của Sọ Dừa “không phải phàm nhân”.
– Cô út yêu Sở Dừa thật lòng “có của ngon vật lạ đều giấu cho anh”.
Một số nhận xét về nhân vật maknae:
– Em út “hiền lành, nhân ái, đối xử rất tử tế với Sọ Dừa”; khác hẳn với hai chị em “độc ác, ngang tàng, thường từ chối Sọ Dừa”.
– Cô út thông minh, biết xoay xở kịp thời để thoát thân (đâm cá mổ bụng, cạ đá vào nhau bật lửa, nướng cá sống qua ngày, đợi thuyền đi qua) , sau đó gọi trợ giúp).
– Đây là con người có tình yêu, tình người là để đi đến hạnh phúc nên anh xứng đáng được hạnh phúc. Cùng với nhân vật Sọ Dừa, nhân vật út cũng thể hiện ước nguyện của nhân dân.
4. Trong truyện, Sọ Dừa có hình dạng xấu xí nhưng cuối cùng cũng được lột bỏ lớp ngụy trang, hưởng hạnh phúc bên cô út, còn hai cô chị phải cao chạy xa bay. Thông qua kết quả này, nhân viên thể hiện ước mơ của mình:
– Ước mơ đổi đời: Sọ dừa từ thân phận thấp hèn, xuất thân từ gia đình ăn ở, hình dáng xấu xí… trở nên xinh đẹp, thông minh, tài giỏi và hưởng sung sướng.
Mơ ước công lý: người thông minh tài giỏi được hưởng hạnh phúc, kẻ tham lam, độc ác bị trừng trị thích đáng.
5. Ý nghĩa chính của câu chuyện Dừa:
– Truyện đề cao giá trị nội tại, ca ngợi vẻ đẹp bên trong của con người. Từ đó, câu chuyện dạy một bài học khi đánh giá con người: phải xem xét toàn diện chứ không chỉ dừng lại ở vẻ bề ngoài. . Đó là ý nghĩa nhân văn, thể hiện đạo lý truyền thống của dân tộc.
– Truyện đề cao lòng nhân ái: “Thương người như thể thương thân”. Chính lòng tốt sẽ đem lại hạnh phúc cho con người.
– Truyện khẳng định niềm tin vào chiến thắng cuối cùng của chính nghĩa trước bất công, của tình yêu chân chính trước sự tham lam, tàn ác.
Ill – HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Đầu tiên. Ngoài ra để tham khảo phần Đọc thêm, có thể đọc truyện Cậu Bé Chuối, Cậu Bé Cóc, Cậu Bé Bầu (của dân tộc Mường), nàng tiên khỉ (của người Mông), Con rùa (của người Xê Đăng),…
2. Biết kể chuyện một cách diễn cảm Dừa, Cần chú ý thể hiện đúng giọng kể, giọng đối thoại của các nhân vật:
– Giọng van nài của nhân vật Sọ Dừa: “Mẹ ơi, con là người…nghèo”.
– Tiếng mẹ than thở: “Con nhà ai… vô tích sự”.
– Giọng nói thuyết phục của Sọ Dừa: “Cái gì, chăn bò… đến chăn bò nào”.
– Giọng phú ông mỉa mai: “ừ, được… qua đây”.
– Giọng phú ông khinh khỉnh: “Cho tôi hỏi… không”.
Bên cạnh việc thể hiện giọng đọc, những khoảng ngắt, nghỉ để chuyển đoạn, tình huống truyện cũng là những yếu tố giúp văn kể chuyện diễn cảm.
Mai Thư
