đêm nay tôi không ngủ
Dạy
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Đầu tiên. Hoàn thành năm 1951, bài thơ đêm nay tôi không ngủ Tác phẩm của Minh Huệ là một trong những tác phẩm đầu tiên thể hiện hình ảnh lãnh tụ Hồ Chí Minh và đã đạt được thành công đáng kể.
2. Bài thơ thể hiện chân thực tình cảm lớn lao của Bác đối với bộ đội và đồng bào; Đồng thời cũng thể hiện sự kính trọng của người lính (thành viên) đối với người lãnh đạo.
3. Đây là tác phẩm thơ hiện đại có yếu tố tự sự, khi học cần thấy được nghệ thuật kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố tự sự và trữ tình, đồng thời làm quen với thể thơ năm chữ.
II. HƯỚNG DẪN ĐỌC – VĂN BẢN HLUU
Đầu tiên. bài thơ đêm nay tôi không ngủ kể lại chuyện Bác Hồ mất ngủ trong đêm trên đường đi chiến dịch trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và cảm nghĩ của anh bộ đội về Bác Hồ.
Diễn biến của câu chuyện có thể tóm tắt như sau:
Thức dậy trong một đêm mưa giữa núi rừng, người lính đã thấy Bác Hồ đốt lửa và chăm sóc rất chu đáo cho từng giấc ngủ của các chiến sĩ. Lần thứ ba Bác dậy mời Bác ngủ nhưng Bác vẫn từ chối. Chứng kiến cảnh đó, anh vô cùng cảm phục tấm lòng vĩ đại của Bác.
2. Hình ảnh Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và tình cảm của người lính. Ông vừa là người chứng kiến đêm không ngủ của Bác, vừa trực tiếp đối thoại với Bác nên câu chuyện được kể một cách tự nhiên, sinh động; Đồng thời giúp hình ảnh trung tâm của bài thơ là Bác Hồ được phản ánh vừa chân thực vừa khách quan.
3. Đoạn thơ kể lại hai lần một anh bộ đội thức dậy thấy Bác chưa ngủ. Mỗi lúc tâm trạng và tình cảm của anh đối với Bác có những điểm khác nhau:
| Lần đầu tiên thức dậy |
Thức dậy lần thứ ba |
|
– Tâm trạng: từ ngỡ ngàng (Con thấy đã khuya/ Sao Bác còn ngồi) đến lo sợ, bồn chồn (Em nằm lo Bác ốm/ Lòng em lúc nào cũng rối bời) và tràn ngập niềm kính yêu Bác Hồ (Càng nhìn càng yêu) ; Đồng thời cũng rất xúc động khi được chứng kiến tình yêu thương của Bác Hồ (Bác đốt lửa sưởi ấm cho các chiến sĩ, Bác trải nhẹ chăn cho từng người). Trong trạng thái mơ màng, anh cảm thấy sự vĩ đại và gần gũi của nhà lãnh đạo (Bóng Bác cao vời vợi/ Ấm hơn ngọn lửa hồng). |
– Tâm trạng: từ hoảng hốt (Anh giật mình và giật mình), không chỉ “Trong tiếng thì thầm, anh lặng lẽ hỏi“Giống như lần trước, nghiêm túc”vội vàng nhấn mạnh“Mời Bác ngủ (Bác ngủ đi!…/ Bác ơi! Mời Bác ngủ). Trước câu trả lời của Bác, đội viên cảm nhận được tình cảm yêu thương vô hạn của Bác đối với quân và dân nên tâm trạng như lớn lên cùng Bác.Niềm vui bao la/ Em thức cùng Bác). |
Trong bài thơ, tác giả không nhắc đến lần thứ hai đội viên thức dậy, nhưng đến lần thứ ba Bác vẫn đinh ninh người đọc thấy được: đêm ấy đội viên thức dậy nhiều lần và lần nào cũng được chứng kiến Bác Hồ. không ngủ. Từ lần đầu tiên đến lần thứ ba, tâm trạng và cảm xúc của anh thay đổi rất rõ ràng.
4. Cuối bài thơ, tác giả viết:
… Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lý do chung
Bác là Hồ Chí Minh.
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, Bác Hồ đã nhiều đêm mất ngủ. Còn nhớ, trong thời gian bị giam trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch, Bác từng: Một canh… hai canh… ba canh nữa / Trằn trọc băn khoăn không biết ngủ làm sao… ; Rồi tại rừng Việt Bắc trong chiến dịch Thu Đông 1947, Bác Hồ đã từng: Cảnh khuya như vẽ ai chưa ngủ/ Chưa ngủ vì lo nước. Vì vậy, đêm nay Bác không ngủ là chuyện bình thường, bởi Bác chính là Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.
5. Bài thơ được làm theo thể thơ năm chữ.
– Mỗi dòng thơ có năm âm tiết; Mỗi khổ thơ có bốn dòng thơ.
– Cách gieo vần giữa các câu trong khổ thơ: chữ cuối câu thứ hai và chữ cuối câu thứ ba gieo vần với nhau.
– Chữ cuối dòng đầu mỗi khổ thơ viết vần với chữ cuối dòng đầu khổ thơ tiếp theo.
Chính cách gieo vần được nối như trên nên câu thơ năm chữ này thích hợp với lối kể chuyện (tường thuật) như bài thơ. đêm nay tôi không ngủ.
6. Trong bài thơ, từ lá được sử dụng như một yếu tố nghệ thuật nổi bật, đem lại vẻ độc đáo cho bài thơ:
– Các từ có tác dụng gợi tả hình dáng:
+ Gương mặt Bác trầm ngâm
+ Mái tranh xơ xác
+ Bác vẫn ngồi tuyệt đối
+ Bóng Bác Cao lộng lẫy…
– Các từ làm tăng giá trị biểu cảm:
+ Đội viên đang mơ
+ thổn thức cả trái tim
+ Thì thầm anh hỏi nhỏ
Nhưng bụng vẫn vậy bồn chồn
+ Tiếng Anh hoảng loạn giật mình
+ Đội viên Khăng khăng…
II. HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Đầu tiên. Để đọc diễn cảm bài thơ cần nhớ cách gieo vần như đã nói ở trên; đồng thời chú ý đến nhịp điệu và giọng điệu. Ví dụ với khổ thơ đầu tiên:
Các thành viên trong nhóm thức dậy
(đọc chậm)
Đêm đã khuya
(đọc nhanh hơn, nhấn bốn chữ cái sau)
Tại sao Bác vẫn ngồi?
(đọc chậm)
đêm nay tôi không ngủ
(đọc chậm, giọng trầm hơn)…
2. Tập viết một bài văn ngắn theo lời của chú bộ đội kể về kỉ niệm một đêm ở bên Bác Hồ khi đi chiến dịch, cần xác định người kể (ngôi thứ nhất) và kể các sự việc theo trình tự sự việc. khổ thơ.
Mai Thư
