Cách viết một bài văn thuyết minh
Dạy
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Cũng như văn nghị luận các thể loại khác, muốn làm một bài văn nghị luận ta phải xác định được các bước thực hiện. Cụ thể các bước đó là:
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
Trước hết, cần đọc kỹ đề (đọc chậm khoảng 2-3 lần), gạch chân những từ cần hiểu nghĩa đen, nghĩa bóng; những từ ngữ có nội dung sâu sắc và tính khái quát cao trong các câu tục ngữ, danh ngôn,… có trong đề. Trên cơ sở đó, tiến hành tìm các ý cần thiết (chỉ ra các lớp nghĩa, các tầng nghĩa của một số từ ngữ quan trọng trong câu và cả câu, nhằm làm sáng tỏ nội dung câu văn, làm sáng tỏ vấn đề cần thuyết minh ở nhan đề ).
2. Lập dàn ý
Yêu cầu quan trọng nhất của bước này là sắp xếp các ý tìm được theo một trật tự nhất định, nhằm làm sáng tỏ dần nội dung của vấn đề cần thuyết minh.
Cần nắm được mục đích, yêu cầu của từng phần trong cấu trúc của dàn bài trong một bài văn thuyết minh. Chi tiết:
a) Mở bài : Giới thiệu vấn đề cần thuyết minh.
Nói chung, có một số cách để mở một bài luận:
– Đi thẳng vào vấn đề, nêu nội dung, ý nghĩa khái quát của câu.
– Đi từ khái quát đến cụ thể, từ khái quát đến cụ thể, từ xa đến gần, tức là nêu một vấn đề khái quát (trong đó bao hàm vấn đề được biểu đạt trong câu) rồi dẫn chứng thành câu,…
b) Thân: Phần này nên được thực hiện theo trình tự sau:
– Nêu nghĩa đen và nghĩa bóng của các từ quan trọng trong câu.
– Lần lượt nêu các tầng nghĩa, các tầng nghĩa hàm chứa trong câu, từng bước làm rõ nội dung của câu, làm sáng tỏ vấn đề cần thuyết minh.
c) Kết luận: Nêu ý nghĩa của vấn đề đang được giải thích cho đến ngày nay.
3. Viết một bài luận
Dựa vào dàn ý đã lập, huy động từ ngữ, cách diễn đạt để chuyển dàn ý thành bài văn hoàn chỉnh, có bố cục đủ ba phần Mở bài, Thân bài và Kết luận. Các câu trong đoạn văn, bài văn liên kết với nhau chặt chẽ, lôgic, tập trung làm sáng tỏ từng khía cạnh, từng khía cạnh của vấn đề cần giải thích. Mỗi ý chính, ý lớn trong dàn ý được viết thành một đoạn văn.
4. Đọc và sửa lại văn bản
Đọc lại sau khi viết là một yêu cầu, một công việc bình thường và quen thuộc để kiểm tra lần cuối xem bài văn viết có đúng với yêu cầu của đề, có đúng với dàn ý hay không. Ngoài ra, đọc và nhận xét sau khi viết còn có tác dụng kiểm tra câu văn, chính tả, diễn đạt,… để điều chỉnh, sửa chữa kịp thời nếu phát hiện sai sót.
II – HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
Tham khảo bài viết sau để củng cố phần lý thuyết về cách viết bài văn thuyết minh:
Đề tài : Giải thích một trong năm điều Bác Hồ dạy: “Học tập tốt – lao động tốt”!
công việc tham khảo:
Công việc mà mỗi sinh viên khi ra trường là vừa học vừa làm. Nhưng học tập và làm việc như thế nào để có một kết quả tốt? Một trong năm điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng chúng ta là “Học tập tốt – lao động tốt”. Qua những ngày đến trường, đến lớp, chúng em thấy lời dạy của Bác là hoàn toàn đúng đắn.
Vậy thế nào là học giỏi? Học giỏi trước hết người học sinh phải đi học đều, học chăm chỉ, say mê. Trên lớp cần chú ý lắng nghe thầy cô giảng bài, học thuộc bài trên cơ sở nắm vững kiến thức lý thuyết để làm bài tập. Điều quan trọng là học sinh phải học tập thường xuyên, học đến đâu chắc chắn đến đó. Đó là học tốt.
Tuy nhiên, nhiều người cho rằng học môn này, đạt nhiều điểm, kết quả cao mới là học giỏi. Không, chỉ giỏi một môn thường gọi là học giỏi, nhưng phải toàn diện, học có căn bản.
Từ cơ sở đó, hãy nêu ý nghĩa của việc học tốt? Kết quả là, nó mang lại cho chúng ta rất nhiều. Học giỏi trước hết là có lợi cho bản thân. Thầy cô, cha mẹ sẽ vui lòng và quý mến chúng ta, cũng như bạn bè sẽ yêu mến, hòa đồng và vui vẻ với chúng ta. Học tập hiệu quả là cơ sở để chúng ta phát huy khả năng sáng tạo, đóng góp cho tương lai và xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh đó, học luôn phải đi đôi với hành, lao động. Lý thuyết và thực hành luôn có mối quan hệ mật thiết với nhau. Chỉ cần bạn học tốt, bạn sẽ làm việc và rèn luyện tốt.
Vì vậy, các bạn. Em hiểu thế nào là lao động tốt? Trước hết, đó là một công việc, một hoạt động rất tốt đẹp. Một công nhân giỏi là một người hoàn thành công việc một cách hiệu quả. Đừng làm điều đó một cách nhanh chóng và liều lĩnh. Chúng ta chỉ cần chậm mà chắc. Nhưng làm việc cũng phải có tốc độ phù hợp. Học môn nào thì sử dụng thiết bị kỹ thuật làm việc trực tiếp môn đó. Cần cù, siêng năng và đạt kết quả tốt nhất là yếu tố góp phần tạo nên một người lao động giỏi.
Nhưng tại sao phải học và làm việc tốt? Vì học tốt, làm việc tốt sẽ giúp chúng ta nhanh chóng phấn đấu trở thành học sinh ngoan, chăm ngoan, gương mẫu. Qua đó, chúng ta sẽ rèn luyện hơn nữa về đạo đức, trí tuệ cũng như sức khỏe để phát triển toàn diện con người mới xã hội chủ nghĩa.
Tóm lại, mỗi học sinh cần thực hiện tốt lời Bác dạy: “Học tập tốt – Lao động tốt” sẽ giúp chúng ta xứng đáng là Cháu ngoan Bác Hồ, con ngoan trò giỏi của cha mẹ và thầy cô. Bản thân tôi sẽ tích cực, phấn đấu rèn luyện để xứng đáng với lời dạy của Bác.
(Minh Hà, Hà Nam)
III – HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Cách kết bài: “Nhân dân ta có câu tục ngữ “Một ngày đàng học một sàng khôn”. Em hãy giải thích nội dung câu tục ngữ đó” được nêu trong SGK là sự cụ thể hóa ý kiến: Câu tục ngữ Xưa nay vẫn thế có liên quan ngày hôm nay. Vẫn theo hướng này, có thể tìm những cách nói khác và khai thác những khía cạnh khác để viết Kết bài cho bài văn. Ví dụ:
a) Nhu cầu đi học hỏi những nền văn minh, sự tiến bộ của các nước càng trở nên cần thiết và cấp bách trong thời kỳ đất nước ta đang ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới.
b) Nếu không muốn đất nước và bản thân bị bỏ lại phía sau, bị bỏ lại phía sau thì càng phải quan tâm đi nhiều, đi nhiều nơi để tìm hiểu về hướng đi, cách làm… Đó là, chân lý được tóm tắt trong một câu châm ngôn có thể áp dụng cho mọi thời đại.
Mai Thư
