Chiều đứng điện Thiên Trường nhìn ra (Thiên Trường Vạn Vọng) (Tự học có hướng dẫn)
Dạy
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Trần Nhân Tông là vị vua yêu nước, anh hùng, nổi tiếng hiền hòa, nhân từ, đã cùng vua cha lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên xâm lược thắng lợi. Trần Nhân Tông còn là nhà thơ, nhà văn hóa tiêu biểu của thời Trần.
bài thơ Chiều đứng ở điện Thiên Trường nhìn ra là bức tranh quê đẹp, nên thơ trong khung cảnh thanh bình. Tác giả đã thể hiện sự gắn bó với quê hương thôn dã, một cái nhìn thơ mộng về thôn quê, qua đó thể hiện tình yêu quê hương đất nước.
II – HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Đầu tiên. Về thể thơ, ca dao Chiều ở ngay phủ Thiên Trường Tương tự với bài đăng sông núi phương Nam (Nam quốc sơn hà) học. Đặc điểm của thể thơ thất ngôn tứ tuyệt là: Bài gồm 4 câu, mỗi câu 7 tiếng. Cách gieo vần: câu thứ nhất với câu thứ hai và câu thứ tư, vần chân (ở cuối câu).
2. cụm từ nửa có nửa không (bán không tồn tại) có nghĩa là phong cảnh mờ; vừa có vừa không có; vừa thực vừa không thực. Cảnh gợi lên ở đây là làng quê chìm trong sương mờ, cảnh có nét thực mà lại có nét ảo. Đây chính là điều tạo nên sự mộng mơ, nên thơ rất độc đáo. Khác hẳn với cảnh đẹp như tranh vẽ, tựa tranh vẽ (trong ca dao về đường vào xứ Nghệ).
3. Trong bài thơ, cảnh được miêu tả vào lúc hoàng hôn, khi trời đã về chiều. Mặt trời đã tắt, nhưng khung cảnh vẫn có thể nhìn thấy vào buổi tối. Có thể nghe thấy tiếng sáo, có thể nhìn thấy những cánh cò trắng đáp xuống cánh đồng. Những bản làng xa xa đã chìm trong sương khói như thực, như ảo. Một khung cảnh thật yên bình và thơ mộng.
4. Khung cảnh nhìn từ Thiên Cung Trường học buổi chiều thật nên thơ. Làng như thực, như mơ. Có tiếng sáo của một đứa trẻ chăn trâu, tiếng sáo tuy vang xa nhưng người chăn trâu và trẻ chăn cừu đã trốn phía sau làng trước, làng sau. Chỉ thấy mỗi đôi cò trắng ném xuống cánh đồng. Một không gian yên bình, thơ mộng. Tác giả như hòa mình vào cảnh vật, ngắm nhìn và thưởng thức vẻ đẹp nên thơ của những làng quê xung quanh Thiên Trường.
5. Tác giả là một vị vua, nhưng lại có tâm hồn của một nhà thơ. Đặc biệt nhà thơ vô cùng yêu thích cảnh quê. Điều đó cho thấy nhà vua rất gần gũi với nhân dân, yêu cảnh thái bình, yêu hòa bình. Giữa người nắm quyền lực cao nhất của đất nước với nhân dân không phải là xa lạ mà ngược lại rất thân thiết, gần gũi. Đúng như Đặng Thai Mai đã nhận xét: “Từ phủ vua qua phủ quan đến thôn dân không có hào riêng”. Các vua Trần thân dân, gần dân nên được nhân dân ủng hộ, ba lần đánh tan quân Mông – Nguyên xâm lược.
III – HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Khi nhìn vào hình minh họa, hãy chú ý đến hình ảnh những chú cò trắng song song đáp xuống cánh đồng. Chú ý cảnh xa làng mờ. Mặt trời đã lặn, không gian như sương khói. Đoạn văn phải làm nổi bật được khung cảnh mờ ảo, thơ mộng của bức tranh quê lúc chiều tà. Nên đặt điểm nhìn tả cảnh từ phủ Thiên Trường nhìn ra.
Mai Thư
