bố cục văn bản
Dạy
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
Đầu tiên. Bố cục là sự sắp xếp, bố trí các phần, các đoạn văn thành một trình tự, một hệ thống rõ ràng và logic.
2. Bố cục của một văn bản thường có 3 phần: Mở bài, Thân bài và Kết luận.
3. Nội dung các phần, các đoạn trong văn bản phải thống nhất chặt chẽ với nhau; Đồng thời, phải có sự phân biệt rõ ràng giữa chúng.
Thứ tự sắp xếp các phần, các đoạn phải giúp người viết (người nói) dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đề ra.
II – HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
1. Bố cục của văn bản
a) Nội dung đơn cần sắp xếp theo thứ tự. Bạn không thể chỉ viết bất cứ thứ gì bạn muốn trước. Không thể viết ra lý do tại sao bạn đăng ký vào Đội trước rồi mới cho biết tên và địa chỉ của bạn. Cũng không thể hứa tiếp tục phấn đấu rồi viện lý do xin vào Đội. Vì làm như vậy là không đúng trình tự, cũng như không đúng quy định về từ đơn.
b) Khi xây dựng văn bản ta phải chú ý đến bố cục vì có như vậy văn bản mới có trình tự hợp lí, giúp ta dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp.
2. Yêu cầu về bố cục
Hai truyện trong SGK, tr. 29 có bố cục không hợp lý. Các sự việc được kể không theo trình tự, không thể hiện rõ mục đích giáo huấn (truyện 1) và gây cười (truyện 2).
Cách kể của câu chuyện ở (1) không hợp lý ở chỗ: thói quen ngồi đáy giếng khiến con ếch chủ quan, coi trời bằng vung rồi mới kể sự việc đã ra khỏi giếng. Lặp lại hai lần trước đây, trước đây ở đó. Hơn nữa, con trâu đã không còn là bạn của người nông dân kể từ khi anh ta giẫm chết con ếch.
Truyện (2) không làm rõ tính cách của hai người: Anh nào cũng cố tỏ ra sĩ diện, không để ý đến người khác; Mặt khác, chuyện anh mặc áo mới, cưới nàng cũng không gây cười’ khi thêm yếu tố phi truyền thống vào câu hỏi và câu trả lời nhằm mục đích khoe mẽ.
Bố cục nên được sắp xếp theo thứ tự sau:
(1) Câu chuyện Ếch ngồi đáy giếng
– Ếch sống trong giếng, bên cạnh những con vật nhỏ, nó chủ quan cho rằng bầu trời nhỏ như cái vung và nó là chúa tể.
– Một năm trời mưa làm nước giếng dâng lên, ếch nhái ra ngoài.
– Theo thói quen, ếch bơi tung tăng, nhìn trời không để ý xung quanh nên bị trâu giẫm chết.
(2) Câu chuyện Heo cưới, áo mới:
– Đoạn đầu giữ nguyên.
– Kế đó, chú lợn cưới chạy lại hỏi: Chú có thấy chú lợn cưới của em chạy qua đây không?
Người đàn ông mặc chiếc áo mới nâng vạt áo lên và trả lời: Từ khi tôi mặc chiếc áo mới này, tôi không thấy một con lợn nào chạy qua đây.
3. Các bộ phận của bố cục
a) Trong văn miêu tả:
– Phần Mở bài có nhiệm vụ giới thiệu đối tượng miêu tả.
– Thân bài có nhiệm vụ miêu tả đặc điểm của đối tượng.
– Phần Kết bài có nhiệm vụ nhìn lại khái quát đối tượng được miêu tả, nêu cảm nghĩ, ấn tượng của người viết.
b) Cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của các phần trong bố cục. Nếu không sẽ có sự nhầm lẫn, tạo ra sự nhầm lẫn trong văn bản.
c) Bạn đó nói vậy là không đúng. Vì mỗi bộ phận đều có nhiệm vụ riêng. Các bộ phận có quan hệ chặt chẽ với nhau, nhưng cũng độc lập, không chồng chéo lên nhau.
d) Không thể đồng ý với ý kiến của bạn. Mỗi phần của bố cục đều có chức năng và nhiệm vụ riêng. Nếu chúng ta loại bỏ nó, văn bản sẽ bị lệch, thiếu trật tự, thiếu chặt chẽ.
III – HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Đầu tiên. Câu chuyện Ếch ngồi đáy giếng và Lợn cưới, áo mới đã trích dẫn trong bài viết ở phần 2 trên đây là một ví dụ về việc sắp xếp các ý không hợp lý, hiệu quả của văn bản bị giảm sút.
Bạn cũng có thể tìm thấy các ví dụ khác.
2. Bộ chia tay của búp bê với bố cục ba phần:
– Mở đầu (từ đầu đến “vì khóc nhiều”): Sự phân chia phần chơi giữa hai anh em.
– Thân bài (tiếp đến “xếp đồ lên xe”): Đoạn này có các đoạn: Đêm trước chia tay – Mối tình trước đây của hai anh em – Chia đồ chơi chưa xong – Chia tay lớp.
– Kết (phần còn lại): Phút cuối chia tay. Thủy từ bỏ việc làm vệ sĩ, rồi nhường cả đứa con thơ cho anh ta.
Bố cục như vậy là khá rõ ràng và hợp lý. Tuy nhiên, vẫn có thể kể theo một cách khác.
3. Bố cục của bạn khá gọn gàng. Tuy nhiên, nó không công bằng. Bạn chưa đề cập đến kinh nghiệm học tập của bạn, nhưng bạn chỉ kể lại quá trình học tập của mình. Mặt khác, điểm (4) không nói về kinh nghiệm học tập. Phần kết luận có thể nói về mong muốn trao đổi kinh nghiệm với các bạn khác, sau đó chúc hội nghị thành công.
Mai Thư
