Bài học đường đời đầu tiên
Dạy
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN CÓ
1. Tóm tắt đoạn trích
Dế Mèn là một vận động viên crickê trẻ mạnh mẽ, có tính cách kiêu ngạo và bốc đồng.
Hàng xóm có chú Dế ốm yếu, gầy gò. Dế Mèn khinh thường Dế Mèn, không giúp đỡ Dế Mèn, lại còn giở những trò tinh nghịch trêu chọc chị Cốc. Dế Mèn bị giết oan vì trò chơi khăm đó. Trước khi chết, Dế Mèn khuyên nhủ Dế Mèn. Dế Mèn vô cùng hối hận và biết ơn, nghĩ đến bài học đường đời đầu tiên.
2. Đoạn trích miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp mạnh mẽ, dũng cảm của một võ sĩ nhưng tính tình ngang tàng, bốc đồng. Với sự kiêu ngạo đến choáng váng đó, Dế Mèn đã gây ra cái chết cho Dế Mèn và phải ân hận rút ra bài học cho cuộc đời.
Đoạn trích cũng thể hiện tài quan sát, miêu tả tinh tế của nhà văn Tô Hoài. Lời kể theo ngôi thứ nhất nhưng sinh động, hấp dẫn. Ngôn ngữ miêu tả, so sánh đặc sắc, miêu tả chính xác đối tượng miêu tả.
II. HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Đầu tiên. Có thể tóm tắt như gợi ý ở phần kiến thức cơ bản. Cũng có thể tóm tắt ở mức độ chi tiết hơn, có những lời kể của Dế Mèn về tung tích của Dế Mèn, lời cầu cứu của Dế Mèn và sự từ chối của Dế Mèn, những lời trêu ghẹo chị Cốc…
a) Truyện được kể theo lời của nhân vật Dế Mèn.
b) Bài văn có thể chia làm hai đoạn: Đoạn một kể từ đầu đến hết Tôi sẽ đứng đầu thế giới: Giới thiệu vẻ đẹp và tính cách của Dế Mèn. Đoạn hai tiếp tục đến hết: Câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
2 a) Những chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn:
Vẻ bề ngoài:
+ Bóng mò đôi.
+ Các vuốt ở chân, ở lưng cứng và sắc.
+ Đôi cánh…, giờ trở thành một chiếc áo dài phủ kín từ đầu đến đuôi.
+ Đầu… to và nổi, rất bướng.
+ Hai hàm răng đen nhánh lúc nào cũng nhai như hai lưỡi liềm đang lao động.
+ Bộ râu… dài cong vút trông rất oai hùng.
Hành động của dế:
+ Muốn thử lợi hại của móng vuốt, co chân lên, đạp mạnh vào ngọn cỏ.
+ Thỉnh thoảng đưa hai chân lên vuốt râu một cách trịnh trọng, chu đáo.
+ Đi lại đứng gác.
+ Ca Kha với mọi người trong xóm (chửi Tào Tháo, đá Củng Võ,…).
Cách miêu tả của tác giả là chọn lọc những chi tiết tiêu biểu làm nổi bật dáng vẻ của chú dế non cường tráng. Tác giả vừa miêu tả ngoại hình kết hợp với miêu tả hành động để bộc lộ tính cách Dế Mèn: kiêu ngạo, ngang tàng, ngang tàng.
b) Một số tính từ miêu tả hình dáng, tính cách của Dế Mèn. Tính từ mô tả hình dạng: chắc, bóng, sắc, thối, giòn, béo ngậy, đen tuyền, nhũn…
Tính từ miêu tả tính cách: hiên ngang, kiêu hãnh, đàng hoàng, khoan dung, oai phong, dữ dội, giỏi giang, ghê gớm... Có thể thay thế một số từ như: bóng mò mẫm đôi: cặp càng béo, cặp càng bóng,…
Hoàn toàn ngắn: ngắn, ngắn, ngắn, ngắn…
Đi và đứng uy nghi : bước đi đàng hoàng, bước đi đàng hoàng, bước đi đàng hoàng, …
Rõ ràng những từ thay thế không chuyển tải cùng một ý nghĩa như những từ mà tác giả sử dụng. Tác giả dùng từ rất chính xác và tinh tế.
c) Nhân vật Dế Mèn trong đoạn văn:
Qua những tính từ chỉ tính cách và một số hành động của Dế Mèn có thể nói Dế Mèn là một chú dế khoẻ mạnh, còn trẻ nhưng đỏng đảnh, kiêu căng, bồng bột, hiếu thắng, bị hiểu sai về sức mạnh của mình.
3. Thái độ của Dế Mèn đối với De Choat là thái độ trịch thượng, trịch thượng, khinh thường. Điều đó được thể hiện qua cách tự biện hộ: xưng tên bạn là Đê Choat, so sánh mình như thằng nghiện thuốc phiện, gọi bác là bác, cử chỉ khinh khỉnh, giọng bề trên, dạy bảo. Dế Mèn còn tỏ ra ích kỷ, không cho Dế Choát đi qua, thậm chí còn mắng: “Đào ổ cạn, cho nó chết!”.
4. Khi trêu chị Cốc, Dế Mèn tỏ ra hung hăng, ngạo mạn và ngang tàng: Sợ cái gì? Anh nói tôi sợ cái gì? Anh nói em biết sợ ai hơn anh! Sau khi trêu chọc, Dế Mèn vẫn tự đắc và thách thức: Mày lập tức nổi trận lôi đình, mày bẻ đầu cho nhỏ, dù nhỏ thế nào mày cũng không được chui vào tổ của tao! Nhưng chứng kiến cảnh chị Cốc đánh Choát, Dế Mèn khiếp sợ “nằm im”. Biết chị Cốc đi rồi mới dám “bò lên”. Từ hung hãn, kiêu ngạo, Dế Mèn trở nên sợ hãi, rụt rè.
Bài học đường đời đầu tiên Dế Mèn rút ra là cái giá phải trả cho những hành động ngông cuồng thiếu suy nghĩ. Bài học đó được thể hiện qua lời khuyên chân thành của Dế Mèn: Trong cuộc sống, nếu bạn có tật xấu là hiếu thắng, có đầu óc mà không biết suy nghĩ thì sớm muộn cũng rước họa vào thân.
5. Hình ảnh của những con vật được miêu tả trong truyện ngắn rất giống với chúng trong thực tế. Dế Mèn và Dế Mèn, mỗi con một vẻ. Một bên cường tráng khỏe mạnh, một bên ốm yếu bệnh tật. Các đặc điểm của con người như suy nghĩ, đi lại và nói được gán cho động vật.
Em hãy kể tên một tác phẩm viết về loài vật có cách viết gần giống với Dế Mèn phiêu lưu ký.
III. HƯỚNG DẪN ĐÀO TẠO
Đầu tiên. Tâm trạng của Dế Mèn lúc này là thương cảm cho Dế Mèn. Nếu như trước đây, Dế Mèn coi thường, thờ ơ, không quan tâm đến Dế Mèn thì bây giờ Dế Mèn rất yêu quý em. Càng thương Dế Mèn càng ăn năn, hối hận về hành động dại dột của mình. Chỉ vì muốn tỏ ra oai phong, Dế Mèn đã bất chấp lời khuyên của Dế Choát, trêu chọc chị Cốc dẫn đến cái chết thương tâm của Dế Choắt, suýt chết: Không nhanh chân chạy vào hang cũng chết.
Đoạn văn của bạn nên phản ánh những điều trên. Chú ý ngôn ngữ nhân vật Dế Mèn bộc lộ tâm trạng riêng.
2. Khi đọc diễn viên, hãy chú ý đến tính cách và giọng điệu của từng nhân vật. Dế Mèn kiêu ngạo, giọng điệu kiêu căng, có phần ngạo mạn. Khi hát ghẹo cần thể hiện sự khiêu khích…
Dế Mèn nhút nhát, sợ sệt, giọng ậm ừ, yếu đuối,…
Cô Cốc nổi giận, quát mắng, kiên quyết trừng trị..’.
Cần phân biệt giữa giọng kể chuyện của Dế Mèn với lời đối thoại của nhân vật.
Mai Thư
